Ξεκινάω να γράψω,
κι ύστερα σταματάω πάλι.
Είναι μέρες πολλές, εβδομάδες που δεν έχω πιάσει χαρτί και στυλό,
και αυτό από μόνο του είναι βάσανο τόσο,
όσο το να έχεις μέσα σου να μοιραστείς αισθήματα,
μα τις λέξεις να μην τις βρίσκεις να τα 'ξομολογηθείς.
Πάντα το ίδιο θέμα,
πάντα παραλλαγές του.
Κάποτε αναρωτιόμουν ποιος ο σκοπός της ζωής.
Γιατί να ζούμε οι άνθρωποι και πού να θέλει να φτάσει
τούτος ο ποταμός τον οποίο ταξιδεύουμε.
Βρήκα την απάντηση μέσα στην πράξη
(γιατί στη σκέψη μοναχά,
δε βρίσκεις τίποτα,
παρά το τίποτα βρίσκεις)
και είπα με βεβαιότητα στον εαυτό μου πως
"η ευτυχία είναι ο σκοπός της".
Κι αυτό, γιατί μέσα στην ευτυχία μοναχά
έβρισκα να είμαι και να είναι και οι γύρω μου,
-μέσα στην ευτυχία μοναχά-
εκεί που μας έπρεπε να είμαστε.
Στην ευτυχία την απέραντη είναι το σπίτι μας.
Η θάλασσα στην οποία εκβάλλει τούτος ο ποταμός,
όταν οι όχθες του παύουν να τον περιορίζουν
τα δυο χέρια που έδειχναν πρώτα το δρόμο προτεταμένα, παράλληλα,
τώρα ανοίγουν σε αγκάλη πελώρια,
απέραντη να περιέχει τούτον
κι άλλους πολλούς ποταμούς.
Και ενώ η ευτυχία για τον καθένα έχει διαφορετικό πρόσωπο
και σε άλλον τόπο θα τη συναντήσει ο καθείς,
έχει ένα χαρακτηριστικό που ποτέ δεν τ' απαρνιέται,
και δίχως ετούτο να υπάρξει δεν είναι μπορετό.
Είναι τα χέρια τα κλειστά, που ανοίγουν να γενούν απεραντοσύνη.
Είναι η αύρα που κυματίζει τα μαλλιά και χαϊδεύει την πλάτη κάτω από τον ώμο,
ενώ σείει χορευτικά τα κλαριά και τα ασημένια φύλλα της ιτιάς,
τα χαμηλά χορτάρια στους κάμπους.
Είναι οι φτερούγες που απλώνονται από τη μια μεριά του ορίζοντα κι από την άλλη.
Είναι η ελευθερία.
Η ελευθερία είναι συνάμα ένα σύμπλεγμα εξωτερικών συνθηκών,
μα κι ένας τρόπος να βλέπεις τον κόσμο.
Η πρώτη πρόταση της προηγούμενης παραγράφου
θα μπορούσε να είναι γραμμένη αλλιώς:
"Είναι τα μάτια τα κλειστά, που ανοίγουν για να ειδούν, ανοίγουν να γενούν απεραντοσύνη".
Και σαν τέτοια η ελευθερία, σαν πράγμα και σαν σκέψη μαζί,
σαν σώμα και σαν ψυχή, ομού θεμελιώνεται και εμφυσείται.
Γιατί οι συνθήκες οι προσαρμόσιμες και οι γόνιμες, κάτω από το βλέμμα το σκλαβωμένο και την σκέψη την ιδρωμένη από τον φόβο, άλλον καρπό απ' αλυσίδες, φράχτες, κάγκελα δεν προσφέρει.
Και ο σπόρος της ελεύθερης ματιάς που μας συντροφεύει εντός από γεννησιμιού, στην ανομβρία της σκληρότητας, της αδυναμίας δηλαδή, δε γίνεται φύτρα, δε βλασταίνει.
Για τους παραπάνω λόγους, όλες οι προσπάθειες για την επίτευξη ή την διατήρηση της ελευθερίας που επικεντρώνονται αποκλειστικά στις εξωτερικές συνθήκες ή στην νοοτροπία, είναι καταδικασμένες πριν ακόμη λάβουν χώρα.
Το πιο χτυπητό παράδειγμα των προσπαθειών-ναυαγίων του ανθρώπου που αφοσιώθηκε στις εξωτερικές συνθήκες για την επίτευξη-διατήρηση της ελευθερίας, είναι οι νόμοι που έχει θεσπίσει.
Κατ' αρχήν οι νόμοι, άγραφοι, μα ευνόητοι και κοινά αποδεκτοί, στήριζαν την επιβίωση της κοινωνίας και του ατόμου. Αν και υπήρχαν αυθεντίες που συντελούσαν στη δημιουργία τους, στην πλειονότητά τους μοιάζουν οικουμενικοί.
Όσο η παρουσία των αυθεντιών στη διαμόρφωση των νόμων τείνει στην αποκλειστικότητα, και όσο οι νόμοι -που αποσκοπούν στο να είναι ξεκάθαροι και λεπτομερείς,πάνω σε κάθε έκφανση του βίου- καταγράφονται και εμμέσως χάνουν το "ευνόητο" τους, τόσο ο κάθε μη-επιστήμονας στερείται της κατανόησής τους.
Τί καταφέρνει λοιπόν ένας νόμος που χάριν κάποιου αγνοούμενου αγαθού περιορίζει, απαγορεύει;
Όταν ήμουν μικρό παιδάκι, τα εμπόδια που έβαζε στο σπίτι η μητέρα μου για να μη χτυπήσω, να μην καώ, τα έβλεπα ως περιορισμούς. Και ως τέτοιους, τα κατάφερνα και τελικά τους ξεπερνούσα. Πολλές φορές, με απεριόριστη υπομονή, καταπιανόμουν να παλεύω τους περιορισμούς μου.
Ένας τέτοιος ακατανόητος νόμος, δεν καταργεί απλώς το ίδιο το αγαθό που φτιάχτηκε να διαφυλάξει, την ελευθερία, παρά δημιουργεί ο ίδιος τους παραβάτες του.
Αν κάποιος αμφισβητεί το παράδειγμα με το μικρό παιδάκι που στερείται κατανόησης και συνείδησης σε σχέση με τον τα αντίστοιχα στερούμενο ενήλικα, εγώ θα έλεγα (υπέρ του παιδιού) πως το μικρό τουλάχιστον έχει μια αρκετά μεγάλη εμπιστοσύνη σ' αυτή τη μητέρα του που το περιορίζει. Εμπιστοσύνη που πιο σπάνια έχει ο ενήλικος προς ένα σύνολο άγνωστων ή ανεπιθύμητων νομοθετών.
Ένα βήμα ακόμα πιο μακριά από την ευτυχία, την ελευθερία, την κατανόηση, συνείδηση και αποδοχή των νόμων φέρνουν το μη-επιστήμονα τα μέτρα επιβολής τους.
Τις περισσότερες φορές, αυτές οι προσπάθειες-ναυάγια της διασφάλισης της πολυπόθητης και απαραίτητης ελευθερίας επιχειρούν να εισέλθουν στη ζωή μας στανικώς. Και με τον ίδιο τρόπο να υιοθετηθούν και να διατηρηθούν ενεργές.
Δημιουργούν με αυτό τον τρόπο ευνοϊκές συνθήκες για την αντίδραση σ' αυτές, πριν ακόμα εξεταστεί από κοινού ο απώτερος σκοπός και η αποτελεσματικότητά τους.
Και αν δεν ευδοκιμεί η αντίδραση μέσα τους, ευδοκιμεί ο μεγαλύτερος εχθρός της χαράς, της ελευθερίας, της ευτυχίας: ο φόβος.
Αυτός που χρησιμοποιείται τελικά όταν το ενδιαφέρον και η στοργή εκλείπουν, για χαλιναγώγηση, για το υποκατάστατο της νουθεσίας.
Όταν η λογική και η διάκριση παύουν να οδηγούν τις πράξεις μας, η κτηνωδία και η αποσύνθεση είναι λογικά επακόλουθα.
Και αυτό επειδή όσο στενός και να είναι ο κλοιός του φόβου, πάντα θα φανεί στον ορίζοντα του καθενός -έστω και σαν αυταπάτη- η στιγμή που ο κλοιός θα διαρρηχθεί.
Τότε, αν η συνείδηση δεν οδηγεί τις πράξεις,
ο φόβος δε θα δώσει, παρά θα καταλύσει τα φρένα.
Τα παραπάνω, λίγο έως πολύ τα γνωρίζουν όσοι διαχειρίζονται το φόβο των άλλων, μα παρ' όλα αυτά, σκλάβοι και οι ίδιοι -και αδύνατοι να μπορέσουν να το αντιληφθούν ή να κάνουν κάτι ουσιαστικό για αυτό- συνεχίζουν να τον χρησιμοποιούν σαν σκήπτρο, σαν το μαγικό ραβδί που τους πραγματοποιεί τις ευχές.
Και ο λόγος που δεν αναζητούν ή δεν ακολουθούν άλλη οδό από τη δέσμευση των θυμάτων τους είναι ίδιος με τον λόγο που πολύ συχνά δεσμεύει τα θύματά τους τα ίδια.
Η φυγοπονία.
Η αδυναμία να βρουν και να εφαρμόσουν τρόπους που δε θα θίξουν την ελευθερία (και κατά συνέπεια την ευτυχία) των συνανθρώπων τους, για να επιτύχουν το ποθούμενο.
Το ποθούμενο που τις περισσότερες φορές είναι η ίδια ευτυχία και ευημερία.
Στόχος αγαθός κατά τα άλλα.
Το παράδειγμά μου, οι νόμοι, δεν χρησιμοποιήθηκε γιατί είμαι ενάντιος στην ύπαρξή τους.
Αν και κάποιοι νόμοι θεωρώ πως δεν δημιουργήθηκαν με αγαθές προθέσεις, ούτε με θεμιτά αποτελέσματα. Αλλά αυτό δεν το εξετάζω, γιατί θα απομακρυνθώ από το συλλογισμό που έχει να κάνει με τις συνιστώσες της ελευθερίας και την ευτυχία και τις προσπάθειες για ευδοκίμηση τους και θα ασχοληθώ με ένα άλλο φαινόμενο.
Πιστεύω ακράδαντα πως ο άνθρωπος που "συλλογάται ελεύθερα" και καλλιεργεί εαυτόν ευτυχής, έχει ως γνώμονα την ευημερία και την καλοσύνη από και προς τους πάντες στην πράξεις του.
Δέχεται συμβουλές και υποδείξεις, όταν τις κατανοεί και δεν τον συγχύζουν.
Το παράδειγμά χρησιμοποιήθηκε επειδή όλοι έχουμε να κάνουμε με τους νόμους, η πλειονότητα δεν αναμειγνύεται στην εφεύρεση, σύσταση, ερμηνεία ή επικύρωσή τους, ούτε γνωρίζει αυτούς (οι παραπάνω ονομαζόμενοι "μη-επιστήμονες") και το σκεπτικό θα έβρισκε την πλειονότητα να βρίσκεται όχι αιτία, αλλά αποτέλεσμα των νόμων. Γεγονός που μειώνει τις πιθανότητες της ταύτισης με τους "επιστήμονες" και την αντίδραση για την αντίδραση καθεαυτή.
Οι προσπάθειες-ναυάγια όμως για την επίτευξη και διατήρηση της ελευθερίας και της ευτυχίας δεν περιορίζονται στο επίπεδο του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου όμως, τη σχέση πολίτη-πολιτείας, νόμων-πολίτη.
Αν βάλουμε κάτω από το μικροσκόπιο τις σχέσεις γονέα-παιδιών, φίλων, συνεργατών, εργοδοτών-εργαζομένων, εραστών ή συζύγων, θα βρούμε στόλους ναυαγισμένους και διαλυμένους στις κρημνώδεις ακτές τους. Ακτές που θα έπρεπε να αποτελούν οάσεις σωτηρίας προς την ευτυχία του ατόμου.
Ιδίως στους συζύγους, αν και δεν μετρά η σχέση αυτή τις περισσότερες προσπάθειες-ναυάγια, η ίδια η ονομασία της σχέσης, ειρωνικά, προμηνύει κατάλυση της ελευθερίας αμφότερων των συσχετιζομένων.
Τα παραπάνω είναι συλλογισμοί που δεν χρειάζονται κόπο για να τους κάνει κανείς.
Οδηγούν όμως, αναπόφευκτα, σε ένα συμπέρασμα.
Και αυτό το συμπέρασμα είναι η απαρχή τόσο του μόχθου, όσο της προσωπικής και συλλογικής δημιουργίας:
Για να επιτευχθεί και να διατηρηθεί η ελευθερία χρειάζεται συνείδηση και πράξεις.
Οκτώβριος ,βζ'
