Απόψε, μου δόθηκε η ευκαιρία να δω το ντοκυμανταίρ "οι Ελευσίνιοι", του Φιλίππου Κουσταφτή. Μια ταινία που παράχθηκε στα πλαίσια της Ελευσίνας ως "πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης". Και, επί της ευκαιρίας αυτής, είχα κι εγώ -ανάμεσα σε όλους- την ευκαιρία να ανακαλέσουμε την Ελευσίνα αυτή που συναντήσαμε μέσα από το έργο τού Κουτσαφτή δυόμισι δεκαετίες πριν.
Ενδεχομένως να λειτούργησε εν μέρει αυτή η καταγραφή και ως εξιλέωση τού δημιουργού, που έκλεισε την "Αγέλαστο Πέτρα" με μια πλειάδα από "συγνώμη" προς όλους αυτούς που δεν είχε χρόνο να συμπεριλάβει στο σημαντικό του έργο.
Η σχέση των δύο έργων φαντάζει προϋπόθεση, σαν ένας συνδετικός κρίκος μεταξύ του "πριν" και του "κατόπιν". Μία σχέση δε, που διαποτίζει, υποστηρίζει, όλα τα έργα του. Η παράδοση τού έργου της γέφυρας στον Κεραμεικό, η σχολική εκδρομή στο παλάτι του Μίνωα, η ιστορία της ανασκαφής τού θώρακα και ούτω καθ' εξής. "Η Αγέλαστος Πέτρα" ξεκινά με την αναφορά στον μύθο της Περσεφόνης και σε κάποιο επίπεδο, όλη εκείνη η ταινία, ομοίως και όλη ετούτη, είναι μια επαναλαμβανόμενη κάθοδος και ανάβαση της Περσεφόνης. Είναι απλά και μόνο μια ανόητη ιδέα μου; Είναι απλά και μόνο ιδέα του δημιουργού; Είναι κάποιο κοινό μυστικό που κανείς δε θέλει να ομολογήσει;
Ολόκληρη η ταινία έχει να κάνει με τη ζωή, ή με άλλα λόγια, ολόκληρη η ταινία έχει να κάνει με το θάνατο. Με αυτή τη ζωή που εμφανίζεται εμπρός μας με το που ανοίγουμε τα βλέφαρα και εκείνη που (αρπαγμένη από τον Πλούτωνα) δε μας έχει αφήσει παρά μόνο τα ίχνη της, για να πάρει μορφή όταν τα κλείνουμε.
Ο δημιουργός, ως άλλος ιχνηλάτης, έρχεται και καταγράφει τα ίχνη εν τη γενέσει, νωπά, την ζωή - ζώσα. Άλλοτε, μας δείχνει τα ίχνη της, όπως διατηρήθηκαν στον αιώνα. Ενίοτε -τι ποίηση, αλήθεια- μας δείχνει τα ίχνη που άφησε η ζωή πάνω στα "ίχνη". Όπως αυτό το μάρμαρο της λουτροφόρου, το χιλιοφαγωμένο από το υνί του αρότρου, το οποίο αναστήθηκε αιώνες μετά την ταφή του. Συχνά, στρέφει την προσοχή μας προς άλλους ιχνηλάτες σαν κι αυτόν και μας μιλάει χρησιμοποιώντας τις δικές τους λέξεις και εκφράσεις. Όποιες θεωρήσεις δεν αποτυπώνονται στην ποιητική αφήγηση, αναφορά και εξιστόρησή του, αντανακλώνται στα λόγια των "συνεργατών", των "συνενόχων".
Η ήπια αφήγηση και η αδιαμφισβήτητη τεκμηρίωση δε σου αφήνει περιθώρια να αντισταθείς. Όλα τα μέρη που αντανακλούν το ενδιαφέρον και την πρόθεση του δημιουργού, είναι συναρπαστικά.
Tonight, I was given the chance to watch the documentary "The Eleusinians", by Philippos Koutsaftis. A movie that was produced in the frame of "2023 Eleusis, European Capital of Culture". And, given that chance, I -between all the others- had the chance to recall the Eleusis that we encountered from within Koutsaftis' work two and a half decades ago.
It could be that that record worked as atonement of the creator, that finished "Mourning Rock" asking for forgiveness from all them that he couldn't include on that significant work.
The connection of the two works seems like a precondition, like a link between "before" and "after". A connection that soaks, supports all his works. The release to the public of the junction of Keramikos, the school trip to the Minoan Palace, the story of the excavation of the thorax and so on. The "Mourning Rock" begins by referring to the myth of Persephone and on some level, all that movie and this one as well, is a continuous descent and ascent of Persephone. Is that just a foolish idea of mine? Is it just an idea of the creator? Is it a common secret that no one wants to admit?
The whole movie has to do with live, or, in other words, the whole movie has to do with death. With the life that we see before us when we open our eyes and the one that (abducted by god Pluto) has left nothing but its traces, so it (that life) will form itself once we close them.
The creator, as another tracer, comes to document the traces at their onsets, fresh, the living life. Elsewhere, he points us to the life's traces, as remained through the centuries. From time to time -a really great poetry- he points us to the traces that life left on "traces". For instance, that water carrier stone beaten (or bitten) a thousand times from the share of the plough and was resurrected centuries after its interment. Often, he draws our attention to other tracers like him and talks to us using their own words and expressions.
Whatever views are not shown in the poetic narration, reference and recount, reflect on the words of his "collaborators" the "accomplices".
The mild narration and undoubtful documentation leaves no ways to resist. All parts that reflect the interests and intention of the creator are fascinating.
